Vrije objecten

De verwisselbaarheid van de gloeilamp is nodig omdat je een armatuur niet wilt weggooien als een gloeilamp kapot gaat. Maar LEDs gaan veel langer mee dan gloeilampen. Het is dus niet nodig om een (veilig) inschroefbare lamp te maken als je met LEDs werkt. En dat betekent dat je vrij bent in de vormen die je aan je objecten wilt geven.

Lichtpuntjes

Een gloeilamp kan alleen redelijk efficient werken doordat alle licht uit een punt komt; een kroonluchter met 10x 10W levert bijvoorbeeld veel minder licht dan een enkele lamp van 100W, doordat de warmte te gemakkelijk weg kan en er dus meer energie nodig is om de gloeidraad gloeiend heet te houden.

Bij LEDs werkt dat heel anders. Die gloeien namelijk niet, maar zetten elektrische energie direct om in licht. Daardoor kun je met gemak veel losse lichtpuntjes toepassen.

Dat betekent voor de kunstenaar dat er veel gemakkelijker met vormen kan worden gespeeld dan ooit kon met gloeilampen. Het wordt niet heet, het is handzaam klein en kan dus gemakkelijk verspreid worden.

Kleurig

Als je met gloeilampen iets wilt doen met kleuren, dan begin je met een witte gloeilamp (met daarin alle door ons waar te nemen kleuren licht) en je filtert er de ongewenste kleuren uit. Ik heb bijvoorbeeld eens drie TL-lampjes beplakt met een rood, groen en blauw filter om zo drie kleuren schaduwen te krijgen (in cyaan, magenta en geel). Dat gaf te weinig licht omdat van elk buisje maar hooguit 1/3 van het licht door het filter kwam.

Met LEDs werkt ook dat weer anders. Er zijn LEDs in vele kleuren te krijgen, en die wekken alleen die kleur op en niets anders. Dus alle elektriciteit wordt omgezet in licht, er blijft niets in een filter of in de LED-behuizing achter. Er zijn bijvoorbeeld ook rode LEDs met een doorzichtige plastic omhulling.

Helder

Er zijn speciale LEDs voor verlichting. Die heten "extra helder". Vraag ernaar in een elektronicazaak en ze helpen je met plezier.

Ook zijn er verschillende vormen. Onder andere kan het voor je ontwerp van belang zijn welke lens er op zit, want die bepaalt welke kanten je licht op straalt. Ook hierin heb je ruime keuze. Stap dus eens een zaak voor hobby-elektronica binnen -- dus geen zaak waar koelkasten en TV's worden verkocht, maar een knutselzaakje.

Heb je geen lokale zaak voor hobby-elektronica, zoek dan eens naar online elektronicashops zoals Conrad of Farnell.

Dynamisch

LEDs kun je heel gemakkelijk aansturen met elektronica. Als je denkt dat bewegend licht verkoopbaar is (ik betwijfel dat) dan kun je dus vanalles regelen door samen te werken met een elektronica-hobbyist. Zo iemand is zowiezo goed om op te zoeken, hij heeft veel ervaring met dit soort zaken.

Goedkoop

Doordat mensen geld kunnen besparen met LED-verlichting (ongeveer een factor 10 tot 12) is het niet zo'n raar idee voor ze om te investeren in creatieve uitspattingen die een bestaand armatuur vervangen. Op die manier zouden ze bovendien LED-verlichting vieren, in plaats van het te doen uit knibbeldrift of groen fanatisme; het is een mooi voorbeeld van GroenGemak.

Het leuke voor de kunstenaar is dat het wat mag kosten en dan nog altijd "uit kan", zelfs al zijn er mogelijk goedkopere opties zoals een saai bolletje dat net als een gewone gloeilamp in een bestaand armatuur gaat.

Voor wie een nieuwe lamp koopt (omdat er een huis wordt ingericht) is het helemaal aantrekkelijk een bijzondere LED-lamp te kopen in plaats van een los armatuur met losse gloeilampen. De armaturen voor gloeilampen zijn immers ook niet bijster goedkoop.

Er lijkt dus een echte markt te bestaan voor functionele, fraaie vormen van verlichting op basis van LEDs. Eentje die veel interessanter is dan de waxine-lichtjes waar veel kunstenaars zich al op hebben stukgebeten.

Veilig

Een normale LED-lamp gebruikt een schakeling die goedkoop is maar die niet veilig zou zijn als je hem uit elkaar zou trekken, tenzij je zorgt voor uitstekende isolatie (zoals een afgesloten behuizing die voldoende isoleert).

Een handige uitweg is om een trafo te gebruiken en de LEDs op de laagspanning aan te sluiten die daaruit komt. Hiermee kun je vrijwel geen brokken maken, en er gelden dan ook nauwelijks regels voor. Vraag dus naar trafo's in een elektronicazaak.

Trafo's ken je wel als de kastjes die vaak aan stekkers vastzitten. De meest energiezuinige zijn zogenaamde "switching power supplies" ofwel schakelende voedingen. Denk eraan dat je de schakelaar het beste aan de 220V-kant kunt maken (die moet dan wel veilig zijn) maar dat dit in veel huizen al geregeld is via lichtschakelaars.

Etsen

Kunstenaars kunnen vaak wel overweg met etstechnieken. Zoiets is nodig om een printplaat te maken, mocht je besluiten je LEDs daarop vast te solderen. Je maakt hiertoe een patroon, belicht daarmee een fotogevoelige laag en daarna ontwikkel je die laag in gootsteenontstopper. Vervolgens ets je met een bijtend zuur de onderliggende koperlaag weg op alle delen die belicht zijn geweest.

Dit proces is nogal bewerkelijk, en er kan vanalles misgaan. Er zijn ook kleine bedrijfjes die printjes voor je maken in een kleine oplage, en ze zelfs voor je willen boren. Ook voor grote oplages, en zelfs automatische soldering van je LEDs, kun je op de gekste plekken terecht.