Wat?

Door je geld aan grote concerns te steken, investeer je in het grootschalige economische denken. Je zet aan tot het vormen van ketens, het overnemen van de ene molog door de andere, en andere praktijken die alleen zijn te begrijpen als je kijkt hoeveel er mee te verdienen is.

Er zijn schandalen genoeg van grote fabrikanten die rommelen met ingredienten omdat ze niet betrapt zijn, of kunnen worden. Er zijn genoeg bedrijven waarin de werknemers een rotbaan krijgen omdat ze worden uitgekleed, alleen maar om het bedrijf met een snelle winst te kunnen verkopen op de beurs.

Grote bedrijven hebben steeds meer op met groot geld, en steeds minder met de belangen van de klant of werknemers. Het is daarom een goed idee om te kopen bij kleinere bedrijven.

Waarom?

Een standaardgeval dat steeds meer mensen kennen uit de eigen omgeving, is een bedrijf onder controle van een hedge fund. Hoewel een bedrijf goed draait, wordt het op een gegeven moment overgenomen door zo'n fonds, dat als enige doel heeft op korte termijn veel winst te maken. Wat zij daarom doen, is de ogenschijnlijke winst van het bedrijf flink te vergroten, zodat de beurskeurs omhoog gaat en de aandelen met veel winst kunnen worden verkocht. Agressief dus, maar wel strak volgens de regels.

Onder een hedge fund wordt de topman of -vrouw een flinke bonus in het vooruitzicht gesteld als er een bepaalde bezuiniging gehaald wordt. Dat nastrevend kleedt de topman het bedrijf helemaal uit, met als gevolg dat allerlei faciliteiten voor werknemers verdwijnen, regeltjes strakker worden nageleefd, strakkere roosters worden nageleefd, enzovoort. Als het al niet is door grommende werknemers dan merkt de klant het ook door een slechtere dienstverlening die op het randje van het juridisch mogelijke balanceert.

Zo'n manier van denken werkt alleen als je richt op verkopen op korte termijn. Terwijl je als werknemer en als klant gebaat bent bij denken op lange termijn.

Van grote bedrijven is ook bekend dat ze actief hun wensen lopen te lobbyen bij overheden. Dat gaat dan niet om het belang van een land, maar van dat ene bedrijf. Het enige wat daartegen bestand is, is de ruggegraat van politici. Zucht.

Een voorbeeld van deze manier van werken betreft zaadgiganten, die gewassen uit een land meeneemt, ze gepatenteerd krijgt en daarna geld vraagt voor die gewassen van de lokale bevolking waar ze de zaden oorspronkelijk vandaan hadden gehaald. Zulke bedrijven vechten ook voor de wetten die genetische manipulatie van gewassen goedkeuren, want oh dat heeft de mensheid zo hard nodig. Zo krijg je onderzoekingen naar "gouden rijst", een rijstvariant waarin vitamine A in groeit, met als doel de Indiase bevolking van slechte voeding te redden. Terwijl er vrijwel niets zo gemakkelijk in de natuur te vinden is als vitamine A! Gewoon diversificatie van eten werkt ook, daar is geen dure rijst voor nodig.

Tranentrekkende argumenten worden vaak aangevoerd vanuit de voedselindustrie om sterilisatie of pasteurisatie af te dwingen. In Amerika is rauwe melk al nauwelijks meer te krijgen, in Nederland overweegt men ook om sterilisatie af te dwingen. Wie ooit rauwe melk heeft gedronken weet hoeveel lekkerder dat is dan de verhitte variant uit de winkel. En het is nog veel gezonder en beter verteerbaar ook. En van hygiene weten we nu zoveel dat het ook veilig te krijgen is, maar alleen op kleine schaal. Verhitting en aanscherping van hygieneregels is noodzakelijk om grootschalig te produceren, maar het nekt kleinere bedrijven.

Nog een voorbeeld. Tegenwoordig weet bijna niemand het meer, maar hennep is een zeer nuttig gewas, dat ook door politieke manipulatie verboden is geworden. De variant met THC, een verdovende stof, wordt gebruikt om wiet van te maken, wat overigens lange tijd een medicinale toepassing kende, met de steun van doctoren. Er is een variant van hennep die de stof THC nauwelijks bevat. Dat ras levert sterke vezels die een milieuvriendelijk alternatief voor katoen kunnen zijn. De pulp van de plant levert papier op een veel efficientere manier dan bomen. Het is echter deze eigenschap geweest die bedreigend was voor de papierindustrie in Amerika. Die heeft met hun vriendjes in de krantenwereld een haussa gestart tegen Marihuana, en de Amerikaanse overheid die niet doorhad dat het ging om de Mexicaanse naam van Hennep, heeft het gewas verboden. Nu worden enorme bedragen besteed in de bestrijding van een veelzijdig en nuttig gewas. Maar de belangen van de Amerikaanse papierindustrie zijn gelukkig gered.

Grote bedrijven richten veel ellende aan, en de motivatie is altijd vanuit geld. Het hardste argument om ze tegen te werken is ook geld: Door het in kleinere bedrijven te steken voorkom je dat je geld de daadkracht krijgt om slechte daden te verrichten. Ontketen jezelf en koop lokaal!

Hoe?

Het is niet moeilijk om je te ontketenen, dus los te maken van ketens en andere grote bedrijven. We denken dat we afhankelijk zijn, maar we zijn het niet.

Het kenmerk van een beursgenoteerd bedrijf is dat het een NV is. En dat zijn de bedrijven die slachtoffer kunnen worden van overnames en hedge funds. Ter vergelijking: Een BV, firma en eenmanszaak is niet vrij verhandelbaar, maar alleen in overleg. In een BV tref je daarom veel vaker leiding aan die betrokken is bij het bedrijf en de medewerkers, bij de klanten en de leefbaarheid op lange termijn. Een eenmanszaak en firma zijn vaak nog kleiner, daar is de leiding vaak niet eens apart van de personen die voor je werken.

Namen die door het hele land zitten, zoals supermarktketens, maar ook de meeste van hun producten geven voorbeelden van bedrijven waarvoor het nuttig is een alternatief te zoeken. Hoe dichter bij huis iets wordt gemaakt, hoe beter het is. Bezoek eens een koeienboer, neem een groente-abonnement bij een bioboer, koop meer op de markt. En negeer de supermarkt zoveel je kunt.

Waar?

Een paar boeken die veel meer detail geven dan hierboven vermeld:

• The revolution will not be microwaved van Sandor Katz, ISBN 1-933392-11-8.
• The omnivore's dilemma van Michael Pollan, ISBM 0143038583.